Met Euroclear schiet Europa zichzelf in de voet

Als stichtend lid van de Europese Unie verdedigt België niet alleen zijn eigen belang, maar ook het Europese in de discussie over het inzetten van de Russische tegoeden bij Euroclear. Wat op papier een elegante oplossing lijkt, kan Moskou een strategisch voordeel opleveren dat decennia doorwerkt.

De Europese leiders debatteren over het omtoveren van 185 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden, geparkeerd bij Euroclear in Brussel, in een ‘renteloze lening’ aan Kiev. België moet tekenen. Premier Bart De Wever (N-VA) wordt in Europese hoofdsteden weggezet als dwarsligger, als de man die Oekraïne in de kou laat staan. Maar Europa moet twee keer nadenken. Wat op papier een elegante oplossing lijkt, kan Moskou een strategisch voordeel opleveren dat decennia doorwerkt.

Als één ding belangrijk is in de internationale financiële wereld, is het vertrouwen. Van een pensioenfonds in Osaka over de beheerder van een staatsfonds in Abu Dhabi tot een Venezolaanse centrale bankier, een Oekraïense oligarch en een Afrikaanse dictator: allemaal rekenen ze erop dat geld geparkeerd in een grote financiële jurisdictie er morgen nog staat. Niet uit goedheid, maar omdat de regels dat garanderen.

Europa, en Brussel in het bijzonder, heeft decennia aan die reputatie gebouwd. Euroclear is daar het levende bewijs van: een Belgisch bedrijf dat meer dan 40 biljoen euro aan activa beheert. Eén verkeerde zet en dat vertrouwen verdampt.

Roze olifant

De Europese Commissie zweert dat het hier niet om een confiscatie gaat. De tegoeden gaan naar een ‘Special Purpose Vehicle’, een of andere complexe financiële structuur. Maar laten we eerlijk zijn: als het loopt als een eend en kwaakt als een eend, dan ís het een eend. De Commissie wil ons wijsmaken dat het een roze olifant is. Dat kan in Europa misschien nog passeren, maar daarbuiten trapt niemand erin. Een lening die nooit terugbetaald hoeft te worden is geen lening. Een actief waar je nooit meer aankan, is niet van jou. Noem het hoe je wil, het blijft confiscatie met een strikje errond. Moskou ziet dat en Peking ziet dat, net als Riyad, New Delhi, Caracas, Brazzaville en Timboektoe.

Een lening die nooit terugbetaald hoeft te worden is geen lening. Een actief waar je nooit meer aankan, is niet van jou. Noem het hoe je wil, het blijft confiscatie met een strikje errond.

De Wever zei het al: zelfs tijdens de Wereldoorlogen werden bevroren tegoeden niet geconfisqueerd en doorgesluisd naar derden. Bevriezen, ja. Maar afpakken? Nee. Dat was geen vriendelijkheid. Dat was welbegrepen eigenbelang. Staten wisten dat ze mogelijk op een dag zelf hun geld ergens veilig over de grens zouden willen parkeren. Als het vertrouwen weg is dat dat in Europa altijd kan, komt het niet gauw terug. Als de tandpasta eenmaal uit de tube is, krijg je ze er niet meer in. Dat is geen ideologie, maar gezond risicobeheer.

En nee, dit is geen pleidooi voor Rusland. Dit is een pleidooi voor het financieel systeem gebaseerd op vertrouwen dat Europa en in het bijzonder Euroclear heeft opgebouwd.

Moskou wint altijd

De pijnlijke waarheid is dat Moskou altijd wint, wat we ook doen. Doet de Europese Unie het niet, dan groeit het financieringsgat van Oekraïne en betaalt de Europese belastingbetaler cash. Zet ze door, dan bevestigt ze wat een deel van de wereld vreest: dat de westerse financiële infrastructuur niet te vertrouwen is als het erop aankomt.

Zet de EU door, dan bevestigt ze wat een deel van de wereld vreest: dat de westerse financiële infrastructuur niet te vertrouwen is als het erop aankomt.

De EU legt zo een bom onder haar eigen fundamenten. De ontsteking is niet noodzakelijk de crisis van vandaag, maar die van morgen. Van Taiwan over de Zuid-Chinese Zee tot het Midden-Oosten, zodra de geopolitieke spanningen oplopen, duikt overal dezelfde vraag op: is ons geld nog veilig in de EU? Landen gaan niet wachten op sancties. Ze handelen vooraf, en in stilte sluizen ze hun geld weg naar veiligere oorden. Oorden die daar mooi aan zullen verdienen.

En er is meer: buiten de EU en Rusland zijn er genoeg die met plezier naar dit theater kijken en de EU aanmoedigen om door te gaan, wetende dat ze zichzelf in de voet schiet. Zij vullen met alle plezier de vrijgekomen ruimte in en profileren zich als wel betrouwbare partners, met alle voordelen van dien. De EU blijft dan weer achter in haar moreel superieure bubbel.

De nevenschade van deze zet kan weleens een grotere orde zijn dan de zet zelf. Menig risicobeheerder met een oog voor systeemrisico zou hier alarm slaan. Het is een val waarin Europa hopelijk niet ziende blind loopt.

België ligt terecht dwars. Als stichtend lid van de EU verdedigt het niet alleen het eigen belang, maar ook het Europese. Europa moet heel goed nadenken voordat het de wereld leert dat buitenlandse tegoeden, van staten of van particulieren, alleen veilig zijn zolang Brussel dat beslist.

* Ook gepubliceerd in De Tijd: https://www.tijd.be/opinie/algemeen/met-euroclear-schiet-europa-zichzelf-in-de-voet/10638645.html