Gebrek aan robuustheid van het geneesmiddelenbeleid

De regering De Wever heeft belangrijke besparingen opgenomen in haar regeerakkoord. Vooral door de profilering van de partijen Vooruit, CD&V en Les Engagés  werd het budget voor gezondheidszorg relatief vrijgesteld. Zelfs na het recente begrotingsakkoord blijft een forse groeinorm boven inflatie behouden (die naar einde legislatuur nu wel wat afneemt naar 2,5% in plaats van 3%). De bewering was dat de bevoegde minister wel diepgaande hervormingen zou doorvoeren. Wat te weinig aandacht krijgt is dat minister Vandenbroucke inzake de farmaceutische sector weinig visie ontwikkelt. Nochtans zijn er grote vragen over bestaande praktijken. Er is veel commotie geweest de voorbije jaren over de prijzen van geneesmiddelen voor bepaalde zeldzame ziektes. Denk bijvoorbeeld aan de sms-actie voor baby Pia enkele jaren geleden. Toen was discussie over zogenaamde geheime deals van de overheid met farmabedrijven. Hoewel die manier van werken ooit als uitzonderingsmechanisme in het leven werd geroepen, blijft het aantal deals stijgen. Geheime afspraken lijken stilaan de norm te worden.  

Vandenbrouckes partij had nochtans veel kritiek op het werken via geheime deals toen ze tijdens de vorige regeerperiode in de oppositie zaten. Het minste wat de burger mag verwachten is dat de minister werk maakt van een duurzamer systeem. In plaats van visie wordt het dossier vooral gekenmerkt door rommelen in de marge.

Inzichten

In de literatuur bestaat heel wat kritiek op de praktijk van politici zoals Frank Vandenbroucke om simpelweg kortingen en prijsdalingen op te leggen aan geneesmiddelen.  Europese beleidsmakers erkennen ondertussen dat er een overmatig gebruik van die methodes is geweest. Onderzoek toont aan dat het vaak geen duurzaam resultaat oplevert. Met andere woorden vaak zijn de besparingen die zo afgedwongen worden van korte duur of fictief. Dergelijke kortzichtigheid zien we bijvoorbeeld ook als men geen rekening houdt bij het verhogen van accijnzen op tabak en alcohol op grensshopping. Waarbij men verrassing voorwendt als de inkomsten vervolgens tegenvallen.

 Een studie van de Europese Rekenkamer toont dat de huidige praktijk van prijsbeleid tekorten van geneesmiddelen veroorzaakt, vooral voor kwetsbare patiëntengroepen. De Rekenkamer vraagt aandacht voor het feit dat het fabrikanten dwingt tot outsourcing van productie naar goedkope regio's. Dit creëert kwetsbare toeleveringsketens en concentratie bij enkele producenten, wat leidt tot verstoringen en kwetsbaarheden door geopolitiek, natuurrampen of kwaliteitsproblemen. Tussen januari 2022 en oktober 2024 werden 136 kritieke tekorten gemeld in de EU, met pieken in 2023-2024 – vaak bij essentiële medicijnen zoals antibiotica.

De gebrekkige transparantie zorgt volgens studies ervoor dat niet te meten valt of de bovenstaande praktijk finaal ten voordele is van de bevolking. Bovendien kan het disproportioneel het vermogen van kleinere spelers beschadigen om nichebehandelingen te ontwikkelen. Het minste wat we mogen eisen van de verantwoordelijken is dat in kaart gebracht wordt wat de gevolgen zijn van het beleid. Als bepaalde geneesmiddelen bij ons niet gelanceerd worden dan wordt het thema van markttoegang wel een cruciaal thema. Te vaak wordt het debat ontweken door de complexiteit te negeren door politieke oneliners. De waarheid is dat de effecten van het gevoerde geneesmiddelenbeleid alleen al erg verschillen per producttype zoals generieken, innovatie, vaccins, en zeldzame ziekten. Onafhankelijke reviews van de praktijken van Griekenland tot Nieuw Zeeland waarschuwen voor disfuncties en impact op beschikbaarheid. Het wordt tijd dat ook ons geneesmiddelenbeleid eens wakker wordt rond de gevaarlijke afhankelijkheid in sommige gevallen van landen zoals China.

Het uitblijven van stappen naar een duurzamer beleid leidt tot minder productdiversiteit, fragmentatie van de markt met risico's in de toeleveringsketen en parallelle handel. Het huidig geneesmiddelenbeleid is allesbehalve robuust. Ook blijft het huidig beleid gekenmerkt door manco’s in het goed inschatten van de waarde en baten van geneesmiddelen en het aanpakken van overconsumptie en administratieve kosten. Dat vergt andere ingrepen dan oppervlakkige lineaire maatregelen waarvan de duurzaamheid allesbehalve gegarandeerd is.