Door een ruimer besef van ‘wij’ te creëren laten landen als Canada en de Verenigde Staten de toenemende diversiteit gemakkelijker opgaan in de plooien van de samenleving.
Het leven is een loterij. Veel hangt af van de samenleving waarin je terechtkomt. Dat bleek deze week nog maar eens in een chatgroep die ik heb met mijn neven en nichten in de Verenigde Staten, Canada, Frankrijk en Marokko. Allemaal hebben ze een universitair diploma, allemaal groeiden ze op in een moderne stadscultuur. En allemaal zijn ze lid van de Marokkaanse diaspora, de 5 miljoen afstammelingen van migranten die vooral in Europa, het Midden-Oosten en Noord-Amerika wonen.
Toch verschillen hun ervaringen. Mijn nichtjes in Frankrijk voelen zich het minst welkom in het land waar ze werden geboren. Hun dubbele identiteit wordt systematisch geproblematiseerd, in de media en in de politiek. Ook in België loopt het leven van mensen uit de Marokkaanse diaspora niet altijd van een leien dakje. Dat blijkt uit alle sociaaleconomische parameters. Mijn neven en nichten in Canada en in de VS voelen zich het meest aanvaard en gewaardeerd. Dat beide landen traditionele migratielanden zijn, speelt daarin wellicht een rol. Iedereen komt er van elders.
Door een ruimer besef van ‘wij’ te creëren laten landen als Canada en de Verenigde Staten de toenemende diversiteit gemakkelijker opgaan in de plooien van de samenleving. Ze construeren een gemeenschappelijke identiteit die etnische specificiteit niet uitdooft en tegelijk vermijdt dat die een allergische reactie uitlokt waardoor mensen van verschillende bevolkingsgroepen zich gaan verschansen. Landen die daarin slagen, kunnen de sociale en economische voordelen van migratiemaximaliseren.
Openheid
De bekendste diaspora is die van de Joden na de val van de eerste tempel van Salomon in 586 voor Christus. Een deel van het Joodse volk vestigde zich toen in de Anti-Atlas, vandaag een deel van Marokko. De Joodse gemeenschap integreerde volledig in de gebruiken van de inheemse Berberstammen zonder haar rijke culturele eigenheid en religieuze identiteit op te geven. 2.562 jaar later vormt de bakermat van het Jodendom in Marokko een van de heiligste plekken voor de Joodse gemeenschap wereldwijd, precies omdat ze erin geslaagd is die eigenheid en authenticiteit te bewaren.
Een cultuur kan zich niet in steriliteit en afzondering ontwikkelen. De graad van openheid van een samenleving bepaalt het tempo waarin een nieuw 'wij' vorm krijgt, nestwarmte ontstaat en een stabiele sociale vrede gegarandeerd kan worden. Gesloten samenlevingen met een exclusief etnische identiteit slagen er zelden of nooit in nieuwe groepen op te nemen en de sociale vrede op lange termijn te garanderen. Talenten en werkkrachten selecteren op basis van hun etnisch-culturele achtergrond kost de samenleving ook aan levensstandaard.
Het Canadese model toont hoe het wel kan. Canada selecteert migranten met een puntensysteem op basis van hun potentieel om bij te dragen aan de economie, waardoor de nieuwkomers een hoger opleidings- en vaardigheidsniveau hebben. De arbeidsmarkt biedt er doorgaans meer kansen voor nieuwkomers en kinderen van nieuwkomers dan in België. Tal van beleidsinitiatieven helpen om de buitenlandse kwalificaties van nieuwkomers snel te laten erkennen en vergemakkelijken de weg naar de arbeidsmarkt.
In succesvolle inclusieve samenlevingen treden mensen uit de diaspora ook op als internationale go-betweens. Ze beheersen de sociale codes van ondernemerschap van zowel het land van aankomst als van herkomst, waarmee ze de directe buitenlandse investeringen in beide samenlevingen aanzienlijk kunnen doen stijgen. Vooral op het vlak van onderzoek en ontwikkeling is een succesvolle diaspora een katalysator, die voor beide samenlevingen economische en maatschappelijke meerwaarde creëert.
In een tijd waar migratie vaak geassocieerd wordt met onveiligheid is het belangrijk de positieve effecten ervan te benadrukken. Hopelijk denken de toekomstige Vlaamse en federale coalitiepartners na over hoe we de beste resultaten uit de diversiteit kunnen puren en hebben ze ook oog voor de impliciete bias in het onderwijs, voor inclusieve economische groei en voor het versterken van de sociale cohesie.
Comentários